گزارشی تکان دهنده از وضعیت فاجعه بار بهداشتی مردم روستاهای جنوب کرمان: درد و رنج در سایه آفتاب تند «قلعه گنج»

فریبا خان‌احمدی

ایران آنلاین / وضعیت بهداشتی در جنوب استان کرمان بخصوص قلع‌ گنج و روستاهایش آنقدر وخیم است که بیشتر زن‌های آن دچار عفونت شده‌اند، بعضی‌هایشان هم سرطان دهانه رحم گرفته‌اند. پول و امکاناتی برای درمان و معالجه وجود ندارد. آنها حتی پولی برای خرید نوار بهداشتی هم ندارند و در مرز بیماری‌های صعب‌العلاج قرار گرفته‌اند.

اگر پزشک خانواده خانه بهداشت «رمشک» مرخصی برود دیگر کسی نیست که مریض‌ها را ویزیت کند. هر کسی که حالش بد شود باید ۲۸۰کیلومتر بکوبد تا بندرعباس! مردم قلعه گنج می‌گویند وزیر بهداشت زمانی که بیمارستان 32 تختخوابی شهرشان را افتتاح کرده است عنوان کرده به این مرکز درمانی نمی‌شود گفت بیمارستان!
ماهی یکبار حمام می‌رویم
مردمش فقر را به جان خریده‌اند و به سختی روزگار می‌گذرانند. ساکنان قلعه گنج و روستاهایش با درد محرومیت به دنیا می‌آیند و با فقر می‌میرند. اهالی اینجا هر دو روز یک بار تنها 3 ساعت آب دارند آن هم در هوای گرم طاقت‌فرسای کویری!
قلعه گنجی‌ها از داشتن مرکز درمانی مجهز محرومند، تنها یک مرکز درمان برای مداوا دارند که اگر آنجا هم کسی نتواند به دردشان برسد باید 280 کیلومتر تا بندرعباس بکوبند تا به بیمارستان برسند. فاصله زیاد روستاها از مرکز درمانی یکی از مشکلات اصلی در این استان پهناور است که دسترسی مردم به خدمات بهداشتی و درمانی را سخت‌تر کرده است. مردم قلعه گنج و 320 روستای آن بشدت از فقر پزشک متخصص و فیزیوتراپ و پزشک عمومی رنج می‌برند؛ هر چند بسیاری از روستاهای این منطقه مجهز به خانه بهداشت هستند اما بیماران مبتلا به سرطان، دیابت، تالاسمی و مبتلایان به بیماری‌های عفونی مجبورند برای دسترسی به دارو و پزشک و استفاده از خدمات تشخیصی، دستگاه دیالیز،شیمی درمانی و آزمایشگاه کیلومترها در راه باشند.
دردشان یکی دو تا نیست؛ سوء‌تغذیه، شیوع سرطان معده و پستان و دهانه رحم، دیابت و افزایش تالاسمی و هپاتیت هزار درد بی‌درمانی است که به زندگی مردمان محروم و دردمند این منطقه گره خورده است.
«چاه نوروز»، روستایی است که میان ویرانی و سرپا ماندن در تقلاست. بیشتر خانه‌ها با بلوک‌‌های سیمانی علم شده‌اند. آلونک‌هایی که برای اهالی این روستا حکم خانه دارد. خبری از کوچه و خیابان آسفالت شده نیست. روستایی که بی‌آبی و فقر دمارش را درآورده‌است. «خاور» از اهالی همین روستاست، زنی لاغراندام و آفتاب سوخته با چهره‌ای تکیده. از رنگ و رویش مشخص است که کم خونی دارد. درباره مشکلات بهداشتی‌شان می‌پرسم. سعی می‌کند نگاه سرد و افسرده‌اش را از من بدزدد. خانه‌اش را نشان‌مان می‌دهد؛ اتاقی 12 متری با حصیری که فرش خانه‌اش شده و چند پتوی رنگ‌و‌روباخته که گوشه اتاق روی هم تلنبار شده‌اند. خبری از حمام و دستشویی و آشپزخانه و… نیست. فقط یخچال کوچکی کنار تنها پنجره خانه جا خوش کرده‌است.
می‌پرسم سرویس بهداشتی و حمام‌تان کجاست؟
– توالت نداریم. برای دستشویی به دشت و صحرا میریم.
-حمام چی؟
– روستا یه حموم داره که با شاخه‌های نخل حصار شده. تابستون‌ها می‌ریم تو رودخونه خودمون رو می‌شوریم.
-زمستون‌ها چطور؟
– کمتر حموم می‌ریم.
– چند وقت یکبار؟
– ماهی یکبار
– مریض نمی‌شید؟
– ای خانم، بیشتر دخترها و زن‌های روستا مریضی گرفتن. وضع ما خرابه. از گرسنگی نمیریم بهداشتمون پیشکش.
تک تک زنان روستای چاه نوروز همین مشکل را دارند. نه سرویس بهداشتی و نه حمامی. چند نفری که وضع‌شان بهتر است و دستشویی دارند، در توالت‌شان را قفل زده‌اند تا کسی از آن استفاده نکند. مشکل به اینجا ختم نمی‌شود چراکه خانه‌‌های بهداشت و مراکز درمانی این مناطق کمترین امکانات را در اختیار دارند حتی پد بهداشتی برای دوره عادت ماهانه زنان هم در اختیار ندارند.

«خاتون» یکی دیگر از زنان روستای چاه‌نوروز هم برایمان از مرگ دردناک خواهرش می‌گوید. وقتی ماجرای «ایران ملک» را برایمان تعریف می‌کند چشمانش پر از اشک می‌شود: «ساعت 7شب دردش شروع شد و تا 12 ظهر بند نیومد. اون شب تا صبح از درد نخوابید. تا صبح بیدار نشست. صبح رفتیم رمشک پیش پزشک خانواده. از شانس بدمون دکتر نبود، رفته بود مرخصی. خواهرم از درد به خودش می‌پیچید. ماشین هم نبود ببریمش کهنوج. داشت ناله می‌کرد یهو فشارش افتاد و از حال رفت. اونقدر این در و اون در زدیم تا بالاخره یک وانت پیدا کردیم. ظهر شده بود و ایران ملک به سختی نفس می‌کشید. وقتی رسیدیم بیمارستان، دکترها گفتن خواهرم توی راه از دنیا رفته.»
گویی خاتون سنگ صبور اهالی روستایشان است. او از آنچه در این سال‌ها بر سر اهالی چاه نوروز آمده، چنین می‌گوید: «اینجا هر کسی پیش دکتر میره بهش میگن مرض قند داری، عفونت رحم داری، سردردهای عصبی داری، سرطان گرفتی و… دو روز پیش «زبیده»، یکی از همسایه‌هامون به‌خاطر بالا رفتن قند خونش رفت بندرعباس، حالش خیلی بد بود. وقتی رسید بیمارستان به‌خاطر بالا بودن قند، دکترها مجبور شدن انگشت شست پاش رو قطع کنن، آخرش هم توی بندر عباس فوت کرد. چند روز طول کشید جنازه‌اش رو بیارن اینجا.»
خاتون و سه زن دیگر وقتی می‌بینند کسی پای درد دل‌شان نشسته و به حرف‌هایشان گوش می‌دهد از مشکل بهداشتی دیگری هم حرف می‌زنند که بسیار غم‌انگیز است. خاتون می‌گوید:«وضع بهداشتی زنان روستا خیلی بده. ما پول تهیه وسایل بهداشتی مخصوص زنان را هم نداریم و از پارچه‌های مانده از لباس استفاده می‌کنیم. بیشتر زن‌های اینجا عفونت گرفته‌اند. از وقتی «ماما» به خانه بهداشت اومده با زن‌ها درباره بهداشت حرف می‌زنه ولی مشکل ما چیز دیگه‌ایه، ما پول نداریم.»
سرطان بلای جان روستاهای قلعه‌گنج
دهستان «رمشک» هم تعریفی ندارد، خشکسالی با تمام توان به آنها تاخته، نخل‌ها یکی در میان خشکیده‌اند. آنهایی که وضع مالی‌شان بهتر بوده سال‌ها پیش کوچ کرده‌اند به شهر ولی اینهایی که مانده‌اند چاره‌ای ندارند که با فقر و بی‌آبی و محرومیت مدارا ‌کنند.
«لیلا سرحدی» مربی یکی از مهدهای کودک دهستان «رمشک» است؛ او هم از بهداشت ضعیف در رمشک گلایه می‌کند: «خاله رقیه‌ام 35 سال داشت. چند هفته پیش توی حمام روستا برق گرفتش و درجا مرد. هفته پیش رفت حمام پتو بشوره که برق دینام اتصالی کرد. حمام اینجا از خونه‌ها دوره. بنده خدا اونقدر داد زده بود، اما کسی صداش رو نشنیده بود. رفتیم دیدم سیاه و کبود یک گوشه افتاده بود. بردیمش درمانگاه اما دکتر گفت که تموم کرده. شش تا بچه داره که ما ازشون نگهداری می‌کنیم.»
او از شیوع بیماری‌هایی حرف می‌زند که می‌شود علائمش را در چهره برخی زنان روستایی دید: «خانواده‌ها پشت سرهم مرض قند می‌گیرن. حتی شنیدم چند نفری هم سرطان گرفتن. خاله و دایی خودم سرطان معده گرفتن. میگن سرطان به‌خاطر آب روستاست. آب روستا سالم نیست معلومه دیگه که چه بلایی سرمون میاد. مریض‌های سرطانی خیلی زیاد شدن. اونهایی که توانش رو دارن برای درمان و شیمی‌درمانی به کرمان میرن اما بیشترشون بعد از مدتی می‌میرن.»

///نیم‌نگاه
عفونت قارچی در زنان این منطقه به‌خاطر آلوده بودن آب فوق‌العاده رایج است، همچنین تعریق زیاد و شست‌و‌شو نشدن لباس زیر منجربه افزایش عفونت‌های زنانه شده است. اینها عوامل خطری است که با آگاهی دادن هم حل نمی‌شود چون زنان امکان دسترسی به آب سالم و لباس زیر تمیز را ندارند.»
به‌دلیل ازدواج‌های فامیلی و درون طایفه‌ای بیشتر ژن‌های غالب منجر به معلولیت‌های ژنتیکی و بروز تالاسمی می‌شود، به همین دلیل است که روند تالاسمی ماژور در این منطقه بسیار بالاست.
هپاتیت آ در منطقه شیوع بالایی دارد. تشخیص این ویروس در آزمایشگاه‌های تشخیص پزشکی کهنوج و بندرعباس انجام می‌شود و موارد بستری  برای تجویز آنتی‌وایرال به کرمان ارجاع داده می‌شوند اما اینجا کمتر کسی پول دارد به بندرعباس برود
سرطان در این منطقه در حالی افزایش پیدا کرده که بیشتر بیماران به‌خاطر ترس و استرس شیمی درمانی و هزینه بالای ایاب و ذهاب پیگیر درمان نمی‌شوند.
هر چند هنوز هیچ تحقیق و بررسی علمی درباره شیوع فو‌ق‌العاده زیاد بیماری‌های عفونی و اسهال و استفراغ و «هپاتیت آ» در قلعه گنج انجام نشده اما دکتر زرگران بهداشت ضعیف و آب آلوده به فاضلاب را علت اصلی این بیماری‌ها عنو ان می‌کند.///