سفر «رکس تیلرسون»، وزیر خارجه آمریکا به ترکیه در شرایطی که روابط دو کشور به دلایل متعدد از جمله تحولات سوریه بهشدت متشنج شده بسیار با اهمیت است. اهمیت تور سیاسی تیلرسون به منطقه در مرحله پایانی آن بود که تیلرسون دو روز کامل را به آن اختصاص داد و دیدارهای پشت درهای بسته با «رجب طیب اردوغان»،رئیس جمهوری و «مولود چاووش اوغلو»، وزیر خارجه ترکیه داشت. این دیدار ها نشان میدهد که دو بال اصلی ناتو برای تنظیم روابط خود وارد معاملات سیاسی بسیار حساسی شدهاند. در پایان این دیدارها هرچند که دو طرف سعی کردند وارد جزئیات نشوند اما با تأکید بر درک متقابل و ضرورت هماهنگی بین دو کشور در مواجهه با تحولات سوریه، تصویری از روابط دوجانبه جدیدی را ترسیم کردند که بدون تردید در آینده نزدیک بسیاری از معادلات کلان را دگرگون خواهد کرد. البته اگر موضوع این دیدار و مذاکرات از زاویه انتزاعی بررسی شود، با توجه به غیرعلنیبودن محورها و مفاد مطرح شده در مذاکرات، میتواند عادی تلقی شود اما اگر به جایگاه آمریکا و ترکیه در چارچوب روابط تاریخی دو کشور، نقش تعیینکننده آنان در پیمان ناتو، اهمیت بازدارندگی نزدیکی آنکارا به مسکو برای استراتژیستهای واشنگتن و منافع مشترک دوجانبه در نظام منطقه نگاه شود، موضوع ابعاد دیگری به خود میگیرد. تنش در روابط بین واشنگتن و آنکارا در سالهای اخیر دقیقا بعد از شکست پروژه مشترک دو کشور در روند تحولات سوریه با هدف سرنگونی دولت «بشار اسد» کلید خورد که هیولای تروریسم بنیادگرای اسلامی و بهویژه «داعش» از کنترل حامیان اولیه آن خارج شد و سودای قلمرو سرزمینی را عملیاتی کرد. دقیقاً به این مفهوم که کارت بازی تبدیل به ضلعی از بازی شد که اهداف مستقل خود را حتی در تضاد با شرکای قبلی دنبال کرد و این موضوع حداقل برای واشنگتن پذیرفتنی نبود. به همین دلیل نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا در منطقه در این مرحله برای اینکه بار دیگر با تجربه ویرانگر «القاعده» و «طالبان» در افغانستان مواجهه نشوند، به سمت همکاری با نیروهای کرد در شمال سوریه تغییر موضع دادند. این تغییر موضع در آنکارا که به لحاظ تاریخی و سیاسی بهشدت با موضوع «کرد» در تضاد بنیادین قرار داشت، تحملکردنی نبود و در اینجا گسست در روابط بین واشنگتن–آنکارا موقعیت جدی و غیرقابل پذیرشی پیدا کرد. آمریکا که تمام سرمایهگذاری خود را در مرحله جدید روی نیروهای کردی انجام داده بود، برای تحقق اهداف خود در سوریه منطقه شمال این کشور را به میدان بازی خود تبدیل کرد که در تضاد با اهداف آنکارا بود و زمانی که فرماندهان پنتاگون بهصراحت از تشکیل ارتش ٣٠هزارنفره شامل یگانهای مدافع خلق برای تعیین یک ساختار خارج از قلمرو حاکمیتی سوریه و در جوار مرزهای ترکیه خبر دادند، صبر پاشای عثمانی لبریز شد و آنان بدون درنظرگرفتن هشدارهای واشنگتن تانکها و ارتش خود را روانه کانتون عفرین کردند. این تجاوز نظامی به خاک سوریه بار دیگر به رهبران واشنگتن نشان داد که در «منطقه آتش» و خط مقدم جبهه آن نیرویی که پشت جبهه نیرومندتری دارد، در تعیین معادلات دست بالاتری پیدا میکند. قبل از سفر تیلرسون به آنکارا، در دیداری که بین «ابراهیم کالین» سخنگوی رجب طیب اردوغان و ژنرال «هربرت ریموند مکمستر» مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ در استانبول صورت گرفت، هر دو طرف بر لزوم «همکاری استراتژیک بلندمدت» دو کشور تأکید کردند. در جریان مذاکرات تیلرسون با اردوغان و چاووش اوغلو نیز ظاهرا اظهارات آنان نشان میدهد که طرف آمریکایی توافق خود را با رهبران ترکیه برای بهرسمیتشناختن منافع و اهداف کلان آنان در سوریه پذیرفته است. برای آمریکا متحدان کردی در شمال سوریه اصلا مهم نبوده و نخواهند بود بلکه آنان در راستای سناریوی تشدید منازعه و جلوگیری از پیروزی دولت دمشق استراتژی خود را سازمان دادهاند. به همین دلیل وقتی که تضاد با ترکیه به این مرحله حاد میرسد و از سوی دیگر طرف ترک کارت اتحاد استراتژیک دو کشور در امور و بحران سوریه را روی میز میگذارد، به نظر میرسد منطق سیاسی نتیجه معادله را ورای لفاظیهای سیاسی از قبل مشخص میکند. در این شرایط جدید، کردها که بهروشنی میبینند واشنگتن در حال خیانت و خنجرزدن از پشت به آنان است، در روزهای اخیر مذاکرات فشردهای را با ارتش سوریه در پایگاه «حمیم» با وساطت روسها آغاز کردهاند که احتمال توافق نهایی بین آنان قریبالوقوع است. هماکنون تنها نیرویی که در حوزه سیاسی و میدانی بهصورت فعال از کردها در عفرین حمایت میکند، فقط همین ارتش سوریه است که هم مسیر تدارکاتی برای نقلوانتقال یگانهای مدافع خلق از کانتون کوبانی و جزیره به عفرین را فراهم میکند و هم اینکه گامبهگام نیروهای خود را به سمت مناطق درگیری در عفرین اعزام میکند. اگر توافق و قول احتمالی واشنگتن به ترکیه درباره معامله حول شهر منبج اجرائی شود که پیشبینی میشود بهزودی انجام گیرد، یگانهای مدافع خلق زیر فشار واشنگتن این منطقه استراتژیک را از دست خواهند داد. به گزارش رویترز در پایان دیدار وزیر خارجه ایالات متحده از ترکیه «تیلرسون به اردوغان گفته است که دولت آمریکا حق برخورداری ترکیه از امنیت در مرزهای خود را به رسمیت میشناسد». با توجه به تلقی آنکارا از مفهوم امنیت و اینکه نیروهای کرد را برای خود بزرگترین تهدید امنیتی میداند، این اظهارات منعکسکننده وضعیت جدیدی است که در حال رقمخوردن است. وضعیت جدید و آنچه را در مذاکرات آنکارا گذشته است، بدون تردید نیروهای کردی و دولت سوریه باید درک کرده باشند که در این صورت در این سوی ماجرا و منازعه نیز معادلات جدیدی شکل میگیرد که میتواند ارتش سوریه و یگانهای مدافع خلق را بهعنوان دو نیروی سوری- سوری در مقابل دو نیروی خارجی در چارچوب مصالحه ملی به هم نزدیک کند.