فعالان جنبش صلح در منطقه معتقدند که در ارتباط با احتمال وقوع یک جنگ دیگر در منطقه که می‌تواند نه‌فقط خاورمیانه بلکه تمام جهان را وارد درگیری همه‌جانبه‌ای کند، اوضاع لحظه به لحظه وخیم‌تر می‌شود. واقعیت این است که اکنون نوعی اتفاق‌نظر بین‌المللی دربارهٔ نقش منفی رژیم ولایت فقیه در اوضاع منطقه شکل گرفته است که حامل تهدیدهایی جدّی برای صلح و حق حاکمیت ملّی کشورمان است.
خطر اینکه سران رژِیم ولایی با سیاست‌های ماجراجویانهٔ خود کشور را در مخمصهٔ یک درگیری نظامی خونبار و ویرانگر مستقیم با ایالات متحد آمریکا یا متحدان استراتژیک کنونی آن در منطقه- یعنی اسرائیل و عربستان سعودی- وارد کنند، جدّی است و نباید آن را غیرمحتمل دانست. پس از وقوع درگیری‌های بی‌سابقه‌ای که در آخر هفتهٔ گذشته در درون مرزهای سوریه رخ داد، تنش‌های میان اسرائیل و ایران به‌شدّت افزایش یافته است.
حملات هوایی روز شنبه (۲۱ بهمن) ارتش اسرائیل به مواضع نظامی ایران و ارتش سوریه در خاک سوریه، از گسترده‌ترین عملیات نظامی اسرائیل در سال‌های اخیر و از زمان شروع بحران هفت سالهٔ کنونی در سوریه است. بر اساس گزارش رسانه‌های خبری، مناطقی از خاک سوریه به مدّت چند ساعت هدف حملات هوایی جنگنده‌های اسرائیلی قرار داشته است.
در جریان این درگیری‌ها چندین هدف نظامی مربوط به فعالیت‌های ایران در سوریه- از جمله یک مرکز فرماندهی و سامانه‌های موشکی- در نزدیکی دمشق مورد حمله هوایی قرار گرفت، یک بمب افکن نظامی اسرائیل توسط آتشبار پدافند ضدهوایی سوریه سقوط کرد، و یک پهپاد جمهوری اسلامی ایران بر فراز خاک اسرائیل توسط این کشور به زیر کشیده شد. برخی از تحلیلگران جهان این درگیری‌ها را نشانهٔ بالا گرفتن بی‌سابقهٔ درگیری‌های نظامی ایران و اسرائیل قلمداد می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری ایلنا در روز ۲۱ بهمن، سردار حسین سلامی، جانشین فرماندهٔ کل سپاه پاسداران، در جمع خبرنگاران در پاسخ به سؤالی دربارهٔ ادعای اسرائیلی‌ها در مورد انهدام پهپاد ایرانی در مرز سوریه و اسرائیل، گفت: “ما هیچ خبری از جانب اسرائیل را تأیید نمی‌کنیم، چون اسرائیلی‌ها دروغگو هستند. اگر سوری‌ها این موضوع را تأیید کنند، ما نیز تأیید خواهیم کرد.” سلامی همچنین اظهار داشت که “ما در سوریه حضور نظامی نداشته و فقط به صورت مستشاری در سوریه حضور داریم، و حضور ارتش سوریه برای دفاع از سرزمین‌های خود کافی است.”
این ادعای رژیم ولایی ایران مبنی بر اینکه در سوریه حضور نظامی ندارد، صرف‌نظر از نیّت و قصد فرماندهان سپاه از اظهار آن، ادعای چندان معتبری نیست. اخباری که دربارهٔ حضور واحدهای عملیاتی سپاه پاسداران انقلاب و گردان‌های پرشمار فاطمیون، زینبیون، و دیگر نیروهای سازمان‌دهی شدهٔ شبه‌نظامیان آموزش دیده و مسلّح به آخرین تجهیزات نظامی در نشریات رسمی کشور منتشر می‌شود، غیرقابل تکذیب است.
دولت اسرائیل در ماه‌های اخیر مخالفت شدید خود را با استقرار پایگاه‌های نظامی تحت کنترل ایران در سوریه اعلام کرده و به دولت سوریه دربارهٔ امضای چنین توافق‌نامه‌هایی اخطار داده است. در همین ارتباط، نیروهای نظامی اسرائیل در اواسط ماه آذر به تأسیسات نظامی در الکیسوه- در نزدیکی دمشق و در فاصلهٔ ۵۰ کیلومتری از مرزهای اسرائیل- حمله و بخشی از آن را منهدم کردند. اسرائیل مدعی است که ایران در این منطقه که در گذشته در کنترل ارتش سوریه بوده است، مشغول احداث یک پایگاه نظامی دائمی است.
سران رژیم ولایی خوب می‌دانند که درگیری تمام‌عیار و علنی جمهوری اسلامی ایران با اسرائیل بهانهٔ لازم را برای خارج شدن آمریکا از توافق‌نامهٔ برجام، یا همان قرارداد۱+۵، اعلام و اعمال تحریم‌های همه‌جانبهٔ جدید علیه ایران، و نزدیک‌تر شدن به عربستان سعودی و احتمالاً مداخلهٔ نظامی در کشورمان را خواهد داد. شاید به غیر از شمار اندکی از سران رژیم ولایی، همهٔ دست اندرکاران امور بر این امر واقف‌اند که در شرایط بین‌المللی کنونی، چنین رخدادی، چه فاجعه‌ای برای مردم ایران خواهد بود.
آمریکا در ماه‌های اخیر و به‌ویژه از آذر ماه به بعد، سخت در تلاش برای متقاعد کردن متحدان اروپایی خود برای اقدام مشترک و متحد علیه ایران و سیاست‌های آن در ارتباط با اوضاع متشنج خاورمیانه بوده و در این تلاش موفقیت‌هایی نیز داشته است.
خبرگزاری رویترز گزارش داده که در چند روز گذشته، نمایندگان آمریکا و بریتانیا و فرانسه در شورای امنیت سازمان ملل متحد پیش‌نویس قطعنامهای را تهیه کرده‌اند که قصد دارد ضمن تمدید تحریم تسلیحاتی یمن برای یک سال دیگر، ایران را به خاطر ناکامی در ممانعت از ارسال موشک به شورشیان حوثی محکوم کند. هم‌زمان، نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد، خواهان اقدام شورای امنیت علیه ایران در ارتباط با بحران یمن شده است.
ترزا مِی، نخست‌وزیر بریتانیا، روز جمعه اعلام کرد که بریتانیا و آلمان خود را در نگرانی‌های آمریکا نسبت به اقدامات ایران در خاورمیانه سهیم می‌دانند. او گفت که بریتانیا آمادهٔ مقابله با سیاست‌های ایران در منطقه است. پیشتر، امانوئل مَکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، نیز دربارهٔ برنامهٔ موشکی ایران اظهار نگرانی کرده بود.
خبرگزاری رویترز گزارش داده است که پیش‌نویس قطعنامهٔ جدید در مورد یمن را بریتانیا با مشورت آمریکا و فرانسه تهیه کرده و آن را در اختیار همهٔ نمایندگان ۱۵ کشور عضو شورای امنیت قرار داده است. رویترز می‌نویسد که این پیش‌نویس همچنین در نظر دارد که اجازهٔ اعمال تحریم‌های معیّنی را به خاطر “هرگونه فعالیت در ارتباط با موشک‌های بالیستیک در یمن” بدهد، اقدامی که می‌تواند مقدمهٔ اعمال تحریم‌های بیشتری علیه ایران باشد.
آیا تهدید های آمریکا به درگیری با ایران بلوف است؟
نمی‌توان در مورد فعالیت‌های گستردهٔ دولت آمریکا در هفته‌های اخیر برای جلب موافقت و همکاری کشورهای مختلف خاورمیانه با طرح‌های ماجراجویانه و خطرناک آن نگران نبود. در همین ارتباط، باید به سفرهای رکس تیلرسون، وزیر امور خارجهٔ آمریکا به پنج کشور خاورمیانه در فاصلهٔ شش روز از ۲۱ تا ۲۷ بهمن اشاره کرد که در جریان آن، او با سران مصر، اردن، کویت، لبنان، و ترکیه در مورد هماهنگی متقابل در مسائل منطقه گفتگوهای همه‌جانبه‌ای کرد. وزیر امور خارجهٔ آمریکا در این سفر از جمله مدعی شد که «در هر آشوبی که در منطقه رخ می‌دهد، نشانی از دخالت جمهوری اسلامی ایران نیز دیده می‌شود.”
با توجه به شرایط بحرانی منطقه، که در سال‌های اخیر صحنهٔ زورآزمایی قدرت‌های بزرگ جهان برای تثبیت منافع خود و تلاش‌های بی‌وقفهٔ آمریکا و متحدانش در تل‌آویو و ریاض برای جهت دادن به تحولات منطقه در راستای تحقق “طرح خاورمیانه جدید” بوده است که منافع و کنترل آنان بر منطقه را تثبیت کند، باید گفت که خطر وقوع یک جنگ جدید بسیار محتمل است. در این زمینه، پیامدهای فاجعه‌آمیز رقابت میان حکومت‌های اسلامی در ایران و عربستان سعودی را که در قالب جنگ‌های نیابتی در سوریه و یمن و تا حدّی در عراق در جریان است را نیز نمی‌توان از نظر دور داشت. آمریکا و اسرائیل بر پایهٔ اولویت‌های ژئوپولیتیک و همچنین منافع اقتصادی و استراتژیک خود در منطقه به مثابه متحدان استراتژیک حکام سعودی عمل می‌کنند. سخنرانی‌های ژنرال هربرت مک‌مستر، مشاور امنیت ملّی رئیس‌جمهوری آمریکا، و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر جنگ‌طلب و ارتجاعی اسرائیل، در روزهای ۲۸ و ۲۹ بهمن در کنفرانس امنیتی مونیخ به‌وضوح منعکس کنندهٔ جهت‌گیری‌های خصمانهٔ آمریکا و هم‌پیمانانش علیه جمهوری اسلامی ایران است.
ژنرال مک‌مستر روز شنبه ۲۸ بهمن در سخنرانی خود در کنفرانس امنیتی مونیخ با اشاره به ایران گفت که آمریکا می‌داند که فقط سوریه و کرهٔ شمالی نیستند که در حال توسعهٔ سلاح‌های ویرانگرند. او همچنین خواستار مقابله با “فعالیت‌های بی‌ثبات کنندهٔ آن کشور [ایران]، از جمله توسعهٔ برنامهٔ موشکی و حمایت از تروریست‌های نیابتی و شبه‌نظامیانی که به تنش‌های مخرّب در سراسر خاورمیانهٔ بزرگ دامن می‌زنند” شد. مشاور امنیت ملّی آمریکا همچنین مدعی شد: «رژیم جمهوری اسلامی ایران از مؤسسات وابسته به سپاه پاسداران مانند ماهان ایر که به فرودگاه مونیخ هم پرواز می‌کند، برای گسترش خشونت استفاده می‌کند.» یکی از مسائل قابل توجه و تعجب‌برانگیز در شرایط بسیار قطبی خاورمیانه، روند مذاکرات و هماهنگی‌هایی است که میان دولت اسرائیل و رهبری جمهوری فدراتیو روسیه صورت می‌گیرد. نتانیاهو در چهار ماه اخیر دو بار با پوتین ملاقات و دربارهٔ تحولات سوریه و به‌ویژه گفتگوهای صلح در مورد مناطق نزدیک به مرزهای جنوبی این کشور با اسرائیل، تبادل‌نظر کرده است. به گزارش صدای آمریکا، نتانیاهو در آستانهٔ سفر خود به مسکو در روز ۹ بهمن برای ملاقات و گفتگو با رئیس‌جمهور روسیه، محور گفتگوهایش با ولادیمیر پوتین را هماهنگی‌های نظامی در سوریه و فعالیت‌های ایران در منطقه عنوان کرد. وی گفت: «من به روسیه می‌روم تا با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه ملاقات کنم. ما هر از گاهی برای هماهنگی نظامی نیروهای دفاعی اسرائیل و نیروهای روسیه در سوریه دیدار می کنیم. تا امروز که خوب بوده و ادامهٔ موفق این گفتگوها مهم است.» او افزود: «من دربارهٔ تلاش افسارگسیختهٔ ایران برای حضور نظامی در سوریه گفتگو خواهم کرد که به‌شدت مخالف آن هستیم، و در صورت لزوم، علیه آن اقدام خواهیم کرد.»
روزنامه همدلی روز ۲۲ بهمن به نقل از شرق‌الاوسط نوشت که هیئت بلندپایهٔ روس به سرپرستی نیکولای پاتروشف، دبیر شورای امنیت روسیه، با سفر به اسرائیل تلاش کرده است تا مانع حمله نیروهای نظامی آن کشور (یعنی اسرائیل) به کارخانه‌های ساخت موشک ایران در جنوب لبنان و سوریه شود. به نوشتهٔ شرق‌الاوسط، نتانیاهو در دیدار خود با رئیس‌جمهور روسیه در روز ۹ بهمن، ضمن تأکید بر اینکه انتقال جنگ‌افزار از ایران برای گروه حزب‌الله در سوریه و لبنان ادامه یافته است، گفته بود که اسرائیل به این اهداف حمله خواهد کرد.
فعالان جنبش صلح در منطقه معتقدند که در ارتباط با احتمال وقوع یک جنگ دیگر در منطقه که می‌تواند نه‌فقط خاورمیانه بلکه تمام جهان را وارد درگیری همه‌جانبه‌ای کند، اوضاع لحظه به لحظه وخیم‌تر می‌شود. واقعیت این است که اکنون نوعی اتفاق‌نظر بین‌المللی دربارهٔ نقش منفی رژیم ولایت فقیه در اوضاع منطقه شکل گرفته است که حامل تهدیدهایی جدّی برای صلح و حق حاکمیت ملّی کشورمان است. در چنین اوضاع حسّاس و خطرناکی، اصرار ولی فقیه رژیم اسلامی ایران که «بدون لحظه‌ای تردید، کشور یابد به سمت هر چیزی که برای دفاع نیاز دارد حرکت کند ولو همهٔ دنیا مخالف باشد»، آن هم در زمانی که جنگ‌طلبان نه یک بار بلکه بارها ایران را تهدید به حمله کرده‌اند و می‌کنند و برای آن تدارک می‌بینند، نشانهٔ استقامت نیست و باید نام دیگری بر آن گذاشت. برای رفع تهدیدی که نسبت به ایران و مردم آن می‌شود، باید تا حدّ امکان بهانه‌های جنگ‌طلبان را از دست آنها گرفت و جامعهٔ بین‌المللی و سازمان ملل متحد را به یاری خواست. موفقیت در این امر فقط با دیپلماسی صریح و صلح‌طلبانهٔ واقعی، عدم مداخله در امور کشورهای دیگر، و از همه مهم‌تر اتکا به مردم، عملی خواهد بود. برای مردم و زحمتکشان ایران به‌جز مبارزهٔ متحد برای ایجاد تغییرهای بنیادین در سیاست‌های حکومت ایران و به‌ویژه در سیاست‌های دیپلماتیک آن، و مبارزه برای تحقق صلح و پایان دادن به مداخلهٔ نظامی رژِیم ولایی در کشورهای منطقه و از جمله در سوریه، یمن، و عراق، تحت هرگونه پوششی راه دیگری وجود ندارد. پیروزی در این عرصه نه‌فقط می‌تواند امنیت و ثبات ایران را تضمین کند، بلکه بی‌تردید راهگشای گسترش مبارزه برای تغییرهای دموکراتیک بنیادی بیشتری خواهد بود.
*** پیام صلح طلب از فعالان و گردانندگان «جمعیت هواداران صلح، همبستگی و دموکراسی در ایران» است.
*** انتشار مقالات اندیشه نو فقط به شرط ذکر منبع بلامانع می باشد.