برجام یک سال است که بی امان حملات دونالد ترامپ را تحمل میکند. مردی که دقیقا یک سال پیش کاخ سفید را از باراک اوباما تحویل گرفت و در این یک سال با همه توان روی دستاوردهای اوباما یکی یکی خط قرمز میکشد.
آفتاب یزد- گروه سیاسی: دو سالگی برجام با فراز و نشیبهای بسیار رسیده است. همان توافقی که از ابتدا خیلیها چشم دیدنش را نداشتند. از تهران تا واشنگتن صف دلواپسان کم نبود. مناقشه هستهای میان ایران و غرب به یک چالش جهانی تبدیل شده بود. تحریم ایران دیگر مختص به آمریکا یا حتی اروپا نبود. از شرق تا غرب جهان روی تحریم و فشار بر ایران اجماع کرده بودند. با اینحال 22ماه مذاکره اختلافات را به یک فرجام رساند.
دو طرف توافق کردند تا ذیل منطق برد-برد چالش را به پایان برسانند. 40 سال خصومت میان آمریکا
و ایران از همان ابتدا روی دوش برجام سنگینی میکرد. در هر دو کشور خیلیها به این توافق به چشم بد نگاه میکنند. همانهایی که عصر تحریم روز خوششان بود و کاسبیها بر وفق مراد. برجام یک سال است که بی امان حملات دونالد ترامپ را تحمل میکند. مردی که دقیقا یک سال پیش کاخ سفید را از باراک اوباما تحویل گرفت و در این یک سال با همه توان روی دستاوردهای اوباما یکی یکی خط قرمز میکشد. برای برجام فعلا خودکار قرمز او کار نمیکند. اروپا، روسیه، چین و کشورهای دیگر در این یک سال با زبان نرم یا هشدار به رئیس جمهور آمریکا گفته اند پای برجام بماند. تمام یک سال گذشته هر سه ماه یک بار جهان به کاخ سفید چشم دوخته تا دونالد ترامپ لب به سخن بگشاید که آمریکا ماندنی است یا رفتنی!
فکری بکنید!
آمریکا میگوید در آخرین بیانیه با متحدانش اتمامحجت کرده تا فکری به حال برجام بکنند. کاخ سفید میگوید برجام نیاز به اصلاح دارد. یک طرفه به قاضی رفته و حالا نتیجه مورد علاقه خودش را هم میخواهد. بیانیه اخیر واشنگتن، توافق موشکی و همچنین دائمی شدن برخی بندهای برجام را میخواهد. ایران از ابتدا گفته زیر بار این شروط نمیرود. اما چشم خیلیها به اروپا است. متحدان درجه یک آمریکا که از قضا بر سر برجام با واشنگتن سخت اختلاف دارند. اروپا از همان نخستین خطونشانهای ترامپ برای برجام به میدان آمده تا مانع از فروپاشی این توافق شود. هرچند تبادلات اقتصادی و امنیتی بسیار بالا میان اروپا و آمریکا باعث شده آنها در عمل با احتیاط رفتار کنند تا دل هر دو طرف را بدست آورند.
نگاه کج دار و مریز
بیانیه جدید کاخ سفید که صادر شد اروپا گفت آن را به دقت بررسی کرده و درباره اجرا یا پیامدهای آن ابعاد مختلف را واکاوی میکند. در همین زمینه یوهانسهان، کمیسر سیاست همجواری و گسترش اتحادیه اروپا، اواسط هفته گذشته گفت که این اتحادیه مشغول رایزنی با بریتانیا، فرانسه و آلمان درباره موضع ترامپ و توافق بر سر نحوه واکنش به آن است. به گزارش خبرگزاری فرانسه، او در پارلمان اروپا گفت: «همانطور که دیده اید آمریکا در روز جمعه گذشته تعلیق تحریمهای ایران را تمدید کرد… اکنون ما با کمک آلمان، بریتانیا، فرانسه و سایر اعضای اتحادیه اروپا به دقت مشغول ارزیابی این بیانیه و پیامدهای آن هستیم.» هان گفت: «این مسائل شامل تنشها در خاورمیانه، برنامه موشکهای بالستیک ایران و اعتراضات هفتههای اخیر ایران بود. باید به همه این مسائل رسیدگی کرد و باید در خارج از چارچوب توافق اتمی به آنها رسیدگی کرد!»
استارت مقابله با برجام
خبرها از واشنگتن حاکی است که نمایندگان آمریکایی دست به کار شدهاند. یک طرح تحت عنوان «قانون تحریمها و سیاست آزادی ایران» توسط پیتر روسکام و لیز چنی که هر دو جمهوریخواه هستند، معرفی شده است. چنی گفت: این طرح واضح بیان میکند که هرگونه توافقی باید شامل چه چیزهایی باشد. وی در اظهاراتی بیاساس و در حالیکه آژانس اعلام کرده است سطح دسترسیها به سایتهای ایران کامل و بیسابقه است، گفت: «یک توافق با ایران باید حداقل اجازه بازرسی در هر زمان و از هر مکان از جمله سایتهای نظامی در ایران را شامل شود. همچنین باید یک ممنوعیت در مورد غنیسازی اورانیوم در حد نظامی و یک منع توسعه برنامه موشکی در آن اعمال شود.» دولت ترامپ در درون خود دو خط جدا را شکل داده است. رکس تیلرسون وزیر خارجه که دیدگاههای میانه رو را دنبال میکند و در این میان تا حدودی متیس و مک مستر را نیز در کنار خود میبیند؛ گروهی که بر حفظ برجام تاکید دارند. اما خط دوم در کاخ سفید را گروهی تندرو پیش میبرند. مایک پنس معاون رئیس جمهور و نیکی هیلی نماینده ایالات متحده در سازمان ملل در راس این گروه قرار میگیرند.
دوره گردی ماموران ترامپ
حالا به نظر میرسد هر دو گروه مطابق با رویکرد خود مامور شده اند تا دور جدیدی از فشار بر ایران را آغاز کنند. رکس تیلرسون در سفر خود به کشورهای مختلف اروپا از 21 تا 27 ژانویه از جمله انگلیس، فرانسه، لهستان و سوئیس در مورد پیشنهاد آمریکا برای بازبینی در برجام با همتایان اروپایی خود گفتگو خواهد کرد. بنابر اعلام هیتر نائورت، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، تیلرسون با بوریس جانسون همتای انگلیسی خود و مارک سدویل مشاور امنیت ملی در مورد موضوعاتی مثل ایران، سوریه و کره شمالی گفتگو خواهند کرد. اروپا به مهره کلیدی ماجرای برجام تبدیل شده است. بهنظر میرسد کاخ سفید با کارت میانه روی تیلرسون به دنبال متحدان خود در قاره سبز است. از سوی دیگر نماینده خط تند کاخ سفید هم به خاورمیانه
میآید؛ جایی که دولتهای ضدایرانی با نگاهی افراطی حضور دارند. مایک پنس به اسرائیل سفر میکند تا برنامههای مربوط به شناسایی قدس به عنوان پایتخت صهیونیستها و انتقال سفارت ایالات متحده به این شهر را دنبال کند. اما معاون رئیس جمهور آمریکا به مصر و اردن هم سفر خواهد کرد. مقامهای ارشد کاخ سفید گفتند که مسائل امنیتی، مقابله با تروریسم و بحث درباره ایران جزو موضوعات برجسته در جریان دیدارهای پنس در خاورمیانه خواهد بود. خاورمیانه در ماههای اخیر و با حضور ترامپ شاهد افزایش بلندپروازیهای غیرمدیریت شده و بیاساس عربستان و اسرائیل برای مقابله با ایران شده است. وضعیت در این منطقه حساس بیش از همیشه حساس است.
حامیان در شورای امنیت
شورای امنیت سازمان ملل در نشست روز پنجشنبه، موضوع منع گسترش سلاحهای کشتارجمعی را در دستور کار خود قرار داد. از موضوعات مهمی که در این نشست مورد بحث اکثریت اعضا و همچنین دبیرکل سازمان ملل متحد قرار گرفت،
برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بود. آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد هم با برشمردن برخی مشکلات در امنیت بین الملل، از تهدید شدن برجام اظهار نگرانی کرد. نیکی هیلی نماینده آمریکا در سازمان ملل که نقش اول ضدبرجامی در این سازمان را بازی میکند این بار لحنی متفاوت داشت و گفت: ایالات متحده در حالی که به پایبندی به تعهداتش ذیل برنامه جامع اقدام مشترک ادامه میدهد که جامعه بینالملل هم باید از ایران بخواهد به تعهداتش ذیل قطعنامه 2231 پایبند باشد. فرانسوا دلاتره نماینده دائم فرانسه در سازمان ملل متحد هم در این نشست، تعهد کامل خود را به ساختارهای منع گسترش سلاحهای هسته ای، شیمیایی و کشتار جمعی اعلام کرد و درباره برجام گفت خواهان اجرای دقیق برجام و قطعنامه 2231 هستیم. این دو متن عامل ثبات و امنیت منطقهای و بینالمللی هستند و البته امیدواریم در موضوع برنامه موشکهای بالستیک در ایران آمادگی برای مذاکره و همکاری دیپلماتیک را ببینیم. این گفتهها درحالی بیان میشود که مقامات ایرانی بارها تاکید نمودهاند که برنامه موشکی تهران قابل مذاکره نیست. ارک فیلد مسئول بخش آسیا و پاسیفیک وزارت خارجه انگلیس هم به این جلسه آمده بود که برجام را حاصل دیپلماسی طاقتفرسا و مشترک توصیف کرد و گفت ما همه با هم برجام را به وجود آوردیم.
برجام کُشی
در میان برنامههایی که از زوایای گوناگون آمریکا به پیش میبرد و در تلاش است از سد اروپا به عنوان یک مانع بگذرد اما ایران در چه وضعیتی نسبت به آینده قرار دارد؟ یک عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفتگو با «آفتاب یزد» میگوید:«ایران در برجام یک مدعی است چرا که ایالات متحده در مدت اخیر اگرچه تحریمها را تعلیق کرده اما به روشهای مختلف تلاش کرده این توافق را تضعیف کند و ایران را از دست یابی به دستاوردهای آن محروم کند.» حشمت الله فلاحتپیشه افزود: «موضع ما به طور صریح به طرف اروپایی منتقل شده است و از نظر ایران برجام به هیچ وجه قابل بازگشایی نیست.» او تصریح کرد «آمریکا در حال کشتن برجام است و همزمان نبش قبر این توافق را در دستور کار خود دارد تا تمامی اختلافات راهبری که با ایران دارد را در مذاکرات آینده در توافقی جدید بگنجاند.» فلاحتپیشه ادامه داد: «ایران درباره برنامه هستهای حاضر به مذاکره شد چرا که برخی اشتباهات و موضع گیریهای مقامات در گذشته بهانههایی را به دشمنان داده بود تا ایران را بیجهت به عنوان یک تهدید معرفی کند اما موضوعات دیگر همچون موشکی یا منطقهای این گونه نیست و ایران حاضر به مذاکره درباره این موارد نیست.» او گفت: «اروپا به جای اینکه انتقادات ما از مانع تراشیهای آمریکا را به درستی به واشنگتن منتقل کند در هفتههای اخیر تلاش کرده از موضوعاتی مانند مذاکره موشکی سخن بگوید. در واقع اروپا به طور جدی میخواهد برجام بماند و در راستای آن میخواهد موضوعات دیگر را خارج از برجام به سرانجام برساند.» این عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس تاکید کرد: «اروپا میداند یک ایران قدرتمند و با ثبات برای آنها نتایج مثبتی را خواهد داشت و امروز ایران یکی از عوامل اصلی تضعیف تروریسم در منطقه و جلوگیری از سرریز این تروریستها به اروپا است.» فلاحتپیشه با بیان اینکه ایران درموضع اقتصادی نیز برای اروپا مزیتهای مختلفی دارد، در پایان خاطرنشان کرد: «آنچه امروز به عنوان یک چالش مطرح است ناشی از اختلافات اروپا و آمریکا است، ایران وارد چنین فضایی نخواهد شد، این اروپا است که باید درنظر بگیرد فروپاشی برجام بسیاری از مولفههای امنیتی و اقتصادی را برای آنها با چالش
مواجه خواهد کرد.»