ما تنها در بخشی از روستاها در کشور هوای سالم داریم. آن‌طور که تازه‌ترین بررسی‌ها نشان می‌دهد آلودگی سالانه به مرگ حداقل پنج هزار ایرانی منجر می‌شود. این آمار تکان دهنده نشان می‌دهد که آلودگی هوا می‌تواند بیشتر از کشته شدگان یک جنگ قربانی بگیرد.
موضوع آلودگی هوا بار دیگر توجه افکار عمومی به این معضل که سالیان طولانی دامنگیر شهرهای بزرگ شده است را به خود معطوف کرده است. وضعیت بد آلودگی تهران نشان دهنده این واقعیت است که دولت در این زمینه اقدام اساسی برای تامین سلامتی شهروندان را نتوانسته به اجرا دربیاورد. روزنامه شرق در این ارتباط می نویسد:”دیو آلودگی ششمین روز پیاپی‌اش را هم در تهران پشت‌سر گذاشت و همچنان خیمه سنگینش را روی سر این شهر حفظ کرده است. پایتخت دو روز گذشته را با شاخص کیفیت هوای ١٥٤ و ١٥٦ با هوایی ناسالم برای همه افراد گذراند و پیش‌بینی می‌شود این وضعیت برای امروز سه‌شنبه و فردا چهارشنبه نیز ادامه داشته باشد.” شرق با اشاره به اعلام شرکت کنترل کیفیت هوا، وضعیت هوای تهران را برای چند روز آینده را آلوده گزارش کرده و به همین دلیل مهدهای کودک، پیش‌دبستانی‌ها و برخی مقاطع تحصیلی در تهران و تعدادی از شهرستان‌ها برای روز سه‌شنبه تعطیل اعلام شدند.”،برای مقابله با افزایش آلودگی و کاهش آن” طرح ترافیک زوج و فرد،برخورد با خودروها و موتورسیکلت‌های دودزا و آلاینده و همین‌طور خودروهای فاقد معاینه فنی، توقف فروش مجوز روزانه طرح ترافیک تا پایان شرایط ویژه برای کاهش میزان تردد خودروها در هسته مرکز شهر تهران و توقف فعالیت همه معادن تهران تا عادی‌شدن شرایط، لغو ورزش همگانی در پارک‌ها و مجموعه‌های ورزشی شهر تهران، نظارت بر به‌کارنگرفتن اتوبوس‌های دودزا، جلوگیری از روشن‌بودن اتوبوس‌های متوقف در ترمینال‌ها و جایگاه‌های اتوبوس‌رانی و ترمینال‌های شهری و نظارت بر توقف جلوگیری از فعالیت‌های عمرانی شهر تهران مؤثر بر تولید و افزایش آلودگی هوا و استقرار تیم‌های سیاری از سوی اورژانس در میادین پرتردد و آلوده” را از جمله مواردی می داند که در جلسه کمیته اضطرار آلودگی هوای تهران به تصویب رسیده است.
روزنامه اعتماد، می نویسد:” شهر تهران در حال خفه شدن است، بن‌بست مديريتي و ناتواني سيستمي در حل بحران از يك سو، بي‌مسووليتي وگاه حتي شوخي شهروندان با مساله حياتي آلودگي هوا از سوي ديگر، پايتخت را به نقطه خطرناكي رسانده است.نمي‌شود گفت كه سهم چه كسي در اين ماجرا بيشتر از همه است چون ما همه مقصريم!”
همین روزنامه در مطلبی دیگر به قلم زیبا کلام در دفاع از معصومه ابتکار، متولی محیط زیست در دولت روحانی ، می نویسد:” اگر هر فرد ديگري هم جاي خانم ابتكار بود با توجه به شرايط و وضعيت موجود بيشتر از اين كاري نمي‌توانست انجام دهد. آنچه اصولگرايان به مردم نمي‌گويند اين است كه سرانه بودجه محيط زيست در ايران يكي از پايين‌ترين بودجه‌ها در دنيا است. به بيان ساده‌تر حفظ وحراست از محيط زيست و جلوگيري از تخريب آن، تلاش در جهت سبز نگه داشتن آب و خاك كشور و سالم نگه داشتن هواي كشور در آخر ليست اولويت‌هاي كشور است. كافي است فقط به رقم بودجه‌اي كه مجلس اصولگرا براي محيط زيست مصوب كرده، نگاهي بيندازيم و آن را با ساير هزينه‌هاي كشور مقايسه كنيم. آنگاه معلوم مي‌شود كه محيط زيست و رييس آن چقدر مقصر هستند. لازم به ذكر است بودجه‌اي كه براي تبليغات فرهنگي در كشور هزينه مي‌شود، ده‌ها برابر بودجه محيط زيست است.”
دلیلی که زیبا کلام به آن اشاره می کند به نوعی صحیح است. در طول تمامی این سال ها موضوع آلودگی هوا بهانه ای گردیده تا جناح های حکومتی بر علیه همدیگر استفاده تبلیغاتی بکنند بدون اینکه در رفع این وضعیت خطرناک اقدامی عملی و ریشه ای را به اجرا در بیاورند. زیبا کلام با اینکه در این مطلب سعی دارد از معصومه ابتکار و به نوعی از دولت روحانی حمایت کند اما باید گفت که تعیین بودجه برای وزارت خانه ها و موسسات دولتی بر عهده دولت است و اینکه بودجه محدود سازمان محیط زیست جوابگوی نیازهای این سازمان نیست ربطی به جناح دیگر ندارد و این اتفاقا نکته کلیدی در این قضیه است. این بدان معنا است که عزم جدی برای مقابله با آلودگی هوا نزد دولت های وقت وجود نداشته و دولت روحانی از این قاعده مستثنا نیست.
روزنامه اعتماد در گزارشی دیگر به فتوای علی خامنه ای اشاره می کند و می نویسد:” در اين فتوا درباره استفاده از خودروي شخصي آمده است: اگر كسي سبب افزايش آلودگي هوا شود و تنفس اين هوا براي مردم به‌ويژه افرادي كه دچار بيماري‌هاي قلبي و تنفسي هستند ضرر قابل توجه داشته باشد و ضرر معتنابه به مردم برساند، كار حرام مرتكب شده است.” همانطور که از متن این فتوا برمی آید دید غالب بر مسئولان بر این اساس است که علت آلودگی هوا مردم و استفاده کنندگان از رانندگان خودروهای شخصی هستند. در حالی که واقعیت امر این است که علت اصلی آلودگی هوا عمدتا خودروهای بی کیفیت و غیر استانداردی است که برای سالیان سال در ایران تولید و به مردم عرضه می شود و سودهای نجومی را نصیب مقامات حکومتی می کند. به علاوه سوخت این خودروها هم از استانداردهای لازم بسیار دور است. نتیجه اینکه خودروهای موجود و سوخت غیر استاندارد عمده آلودگی هوا را موجب می شود.
علی نجفی دانا در این ارتباط به آرمان، می گوید:” در مورد تولید وسایل حمل و نقل استاندارد‌هایی تعیین شده است که باید روی این استانداردها از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان محیط‌زیست نظارت شود. متاسفانه نظارت با وجود اعلام، در اجرا با چالش‌های زیادی روبه‌رو است. واقعیت این است که بسیاری از موتورسیکلت‌ها و خودروهای سطح شهر، استانداردهای فنی و تخصصی را ندارند. حتی بنزینی که تولید می‌شود هم به این وضع دچار است. در بحث تذکر به این تولیدکننده‌ها، قدرت و نفوذی که بتواند باعث توقف این نوع تولیدات شود، وجود ندارد و تولید این وسایل به صورت غیراستاندارد ادامه می‌یابد. در بخش حمل و نقل ما همچنان با وسایل نقلیه آلوده‌کننده مواجهیم و اوضاع بهتر نشده است، بلکه در بعضی از مواقع تجری آلاینده‌ها افزایش یافته است.
غلامرضا انصاری در گفت و گو با آرمان، به تمهیداتی که دیگر کشورها در این رابطه به کار گرفته اند، اشاره می کند و می نویسد:” در دهه‌های گذشته آلودگی هوا در شهرهای ژنو، اتریش، لندن و پاریس یکی از معضلات اساسی بود، اما امروزه به دلیل اعمال سیاست‌ها و برنامه‌های کارآمد و کارشناسی شده این شهرها جزو پاک‌ترین شهرهای دنیا محسوب می‌شوند. در ابتدا مدیریت شهری با توسل به خدمات در بسته و تردد حداقلی توانستند از شدت تاثیر آلودگی هوا بر سلامت شهروندان بکاهند. در مرحله بعد در آن کشورها با توسعه سیستم حمل و نقل شهری و به ویژه مترو و توسعه زیرساخت‌های شهری توانستند به حل معضل آلودگی هوا بپردازند.”
روزنامه آرمان در مطلبی دیگر از جمله آورده است:” به گفته معصومه ابتکار ما تنها در بخشی از روستاها در کشور هوای سالم داریم. آن‌طور که تازه‌ترین بررسی‌ها نشان می‌دهد آلودگی سالانه به مرگ حداقل پنج هزار ایرانی منجر می‌شود. این آمار تکان دهنده نشان می‌دهد که آلودگی هوا می‌تواند بیشتر از کشته شدگان یک جنگ قربانی بگیرد. سال ۱۳۸۸ محمد‌هادی حیدرزاده رئیس سابق اداره محیط‌زیست تهران گفت: «امروز وضعیت آلودگی هوای تهران از ساماندهی مدیریتی گذشته و نیازمند فرماندهی ویژه است چراکه تلفات آلودگی هوای تهران در هشت سال گذشته بیشتر از آمار شهیدان دوران هشت ساله دفاع مقدس است.» آ
بر اساس تجربیات پیشین، هوای تهران تا چند روز آینده از وضعیت هشدار خارج خواهد شد و مطالب و اظهار نظرهای هشدار دهنده از سوی مقامات حکومتی و روزنامه های داخلی هم فروکش خواهد کرد. اما پس از چندی دوباره ما شاهد این چرخه تکراری خواهیم بود. هشدار رئیس سابق اداره محیط زیست 7 سال پیش ایراد شد و بعد از 7 سال ما هنوز اظهارات کمابیش مشابهی را شاهد هستیم که ثابت می کند در طول این مدت هیچ اقدام اساسی به اجرا در نیامده است. به نظر می رسد سیاست های اینده همچنان مبتنی بر تعطیلی چند روزه مدارس و طرح زوج و فرد خودروها استوار است. ماحصل چنین بی عملی پدیده مرگ های خاموشی است که آمار تکان دهنده آن هیچگاه مشخص نخواهد شد.