این نقش که بر مبنای نظام کاستی بر دوش این زنان گذاشته می‌شود، آنان را محکوم می‌کند که از توالتهای خشک با دستهایشان مدفوع را جمع کنند و سپس بر روی سرشان مدفوع را حمل کرده و در محل تخلیه دور بریزند.
به گزارش فرارو به نقل از گاردین، وقتی که رانیکوماری خوکار را می‌بینید که تنظیم شکایت به پلیس را به گروهی از پسران و دختران می‌آموزد، سخت است که تصور کنید که این زن 21 ساله، بیشتر عمر بزرگسالی خود را به جمع‌آوری مدفوع گذرانده است.
امروز او یک “وکیل پابرهنه” است. برنامه‌ای که به ابتکار “جان ساهاس” به راه افتاده است. جان ساهاس، سازمان مردم نهادی است که 12 سال است بر علیه جمع‌آوری مدفوع به روش دستی تبلیغ می‌کند. از زمان آغاز این برنامه در سال 2014، 800 دختر و زن جوان در ایالتهای مادایا پرادش و راجستان مورد آموزش قرار گرفته‌اند.
رانیکوماری 12 ساله بود که شروع به پیروی از سنت خانوادگی کرد. او در ازای تمیز کردن 10 توالت در روز، شش نان، قدری ته‌ماندۀ غذا و در جشن دیوالی، چند لباس کهنه، می‌گیرد. او حق سرباز زدن از این کار را ندارد، و همچون همۀ زنان هم طبقه‌اش باید این کار را انجام دهد.
این نقش که بر مبنای نظام کاستی بر دوش این زنان گذاشته می‌شود، آنان را محکوم می‌کند که از توالتهای خشک با دستهایشان مدفوع را جمع کنند و سپس بر روی سرشان مدفوع را حمل کرده و در محل تخلیه دور بریزند. مردان این طبقه، وظیفۀ نظافت و باز کردن راه آبها و راههای فاضلاب را برعهده دارند و معمولاً برای انجام این کار هیچ ابزار محافظتی‌ای در اختیار ندارند.
دارندگان این مشاغل که با لفظ توهین‌آمیز “بهانگیس”، به معنی “هویت حقیر”، خطاب می‌شوند، از کاست “دالیتها” هستند. دالیتها پایین‌ترین طبقه در نظام کاستی هند هستند و از آنان انتظار می‌رود تا کارهایی که دون شان طبقات بالایی محسوب می‌شوند را انجام دهند.
رانیکوماری می‌گوید: “اهالی دهکده به دیدۀ تحقیر به ما نگاه می‌کنند. آنها هیچ وقت در کنار ما راه نمی‌روند. اگر آب بخواهیم، باید دور از چاه روستا منتظر بمانیم تا بقیه همه سطلهای خود را پر کنند و بروند.”
او حتی در مدرسه نیز مورد تبعیض قرار گرفته است. رانیکوماری می‌گوید: “معلمها ما را “بهانگانس” (بچه‌های بهانگیس ها” صدا می‍زدند و انتظار داشتند که توالتها و کلاسها را تمیز کنیم. ما جدای از سایرین می‌نشستیم و هیچ وقت به ما اجازه نمی‌دانند تا در فعالیتهای مدرسه مشارکت کنیم.”
تبعیض بر مبنای کاست یا “نجس بودن” در سال 1955 در هند قدغن شد و در چندین دهۀ گذشته، بارها سیاستهایی برای پایان بخشیدن به رسم غیرانسانی تخلیۀ مدفوع به صورت دستی، اعلام شده است. اصل 17 قانون اساسی کشور، به صراحت این کار را غیرقانونی اعلام کرده است و قانون ممنوعیت توالتهای خشک در سال 1993 نیز، استخدام تخلیه‌کنندگان مدفوع به صورت دستی را ممنوع کرده است.
اما هیچ یک از سیاستها کارگر نیافته است. از آنجایی که تخیلۀ مدفوع به صورت دستی در دستۀ بهداشت و سلامت طبقه‌بندی می‌شود، مسئولیت اجرای آن بر عهدۀ دولتهای ایالتی است. بسیاری از ایالتها نظیر دهلی و راجستان حتی این سیاستها را اجرایی هم نکردند و آن ایالتهایی هم که آن را اجرایی کرده‌اند، اقدامات کمی برای اجرای آن در سطح ایالات به اجرا گذاشته‌اند. مردم حتی به این موضوع که می‌توانند از انجام این کار سر باز بزنند نیز آگاه نیستند. چند نفری که جرات کردند که در مقابل این رسم بایستند، تحت فشار شدید اجتماعی قرار گرفتند و مسئولان دولتهای محلی هیچ حمایتی از آنان نکردند. چنین کاری، خطر کتک خوردن و آواره شدن را برای دالیتها در پی دارد.
شبکۀ اتحاد بین‌المللی دالتها، که در جهت پایان دادن به تبعیض کاستی فعالیت می‌کند، تخمین می‌زند که حدود 1.3 میلیون تخلیه‌کنندۀ مدفوع به صورت دستی در هند هستند که اکثر آنان از زنان هستند. این زنان حکم چوب دو سر طلا را دارند: از طرفی طبقات بالای جامعه آنان را پست می‌دانند و از طرف دیگر در منازل خود نیز مورد تبعیض قرار می‌گیرند.
مایو، ساکن روستای ساوا در راجستان، می‌گوید: “مردم روستای ما هنگام راه رفتن از ما دوری می‌جویند که انگار بو می‌دهیم و نمی‌توانند تحمل کنند. ما مجبوریم از چاههایی آل برداریم که در آن جسد حیوانات و پرنده‌ها پیدا شده و اگر کسی به ما غذایی بدهد، آن را به سمت ما پرت می‌کند. حتی شوهرم به من می‌گوید که چندین بار خودم را بشویم چون که گه مردم را تمیز می‌کرده‌ام، اما مشکلی با خوردن نانهایی که به خانه می‌آورم، ندارد.”
وقتی که سازمان مردم نهاد جان ساهاس، کمپین خود را در سال 2003 آغاز کرد، با هدف مبارزه با همین رفتارها به میدان آمد.
آشیف شیخ، موسس جان ساهاس، می‌گوید: “آنها به گونه‌ای در جامعه رشد داده شده‌اند که باور کنند، راهی به جز بودن در کاست پایین ندارند. آنها به ما می‌گویند که :این کار را خدا برای ما مقدر کرده است و خوبیش این است که غذای ما را می‌دهند.” واقعیت اما این است که از رفتاری که با آنان می‌شود از رفتاری که با حیوانات می‌شود، بدتر است.” دلیل این موضوع این است که به ندرت به صورت نقدی به دالیتها دستمزد داده می‌شود، آنها برای نیازهای اولیۀ خود نظیر غذا، لباس و محل زندگی، محتاج کاستهای بالا هستند.
سازمان جان ساهاس کارش را از دو دهکده در راجستان شروع کرد. تقریباً دو سال طول کشید تا توانست جامعۀ دالیتها را متقاعد کند تا جاروهایشان را زمین بگذارند. نقش تعیین‌کننده در این راه، برعهدۀ کودکان، علی الخصوص دختران بود.
شیخ می‌گوید: “دخترانی که مصمم بودند تا به این رسم پایان دهند. آنها عمیقاً از تبعیضی که در مدارس بر آنها روا داشته می‌شد ناراضی بودند و ما آنها را تشویق می‌کردیم تا در جلسات، مشکلات خود را مطرح کنند.”
اما مقاومت از سوی کاستهای بالا، شدید بود؛ حتی برخی از خانه‌های دالیتها به آتش کشیده شد. پلیس محلی حاضر به دخالت در موضوع نشد و تا پای مسئولان ناحیه‌ای وسط کشیده نشده بود، اقدامی صورت نگرفت.
سازمان جان ساهاس مدعی است که از سال 2003، موجبات رهایی بیش از 21000 زن در مادایا پرداش، بیهار و راجستان را فراهم آورده است. این زنان تبدیل به سفیران این جنبش شده‌اند و اعتراضات سراسری آنان در سال 2013 توانست پارلمان هند را وادار کند تا بار دیگر، قانونی جدید و قویتر علیه تخلیۀ مدفوع با دست تنظیم کند.
کسانی که تخلیه کنندگان مدفوع با دست را استخدام می‌کنند، ممکن است به تا یکسال زندان و معادل 500 پوند جریمه محکوم شوند. در صورت تکرار تخطی از قانون، فرد به چند سال زندان و پرداخت 1000 پوند جریمه محکوم خواهد شد.
جدای از جریمه‌های سختگیرانه‌تر، این قانون مصوب سال 2013، فراهم آوردنِ برنامۀ توانبخشی را برای تخلیه‌کنندگان مدفوعی که نجات یافته‌اند، اجباری می‌کنند. این افراد حالا از سوی دولت 400 پوند غرامت دریافت کرده و برای مشاغل جایگزین تعلیم می‌بینند.
بسیاری از این زنان حالا در پروژهای ساخت و ساز دولتی و کارخانه‌های کوچک کار می‌کنند. دیگران در کلاسهای محلی که توسط سازمان‌های مردم نهاد تشکیل می‌شود، آموزش خیاطی و گلدوزی می‌بینند.
با این همه، تغییر اذهان و طرز تفکر مردم زمان زیادی خواهد برد. چالش بزرگ، ریشۀ عمیقی است که تبعیض کاستی در جامعۀ هند دارد.
شیخ می‌گوید: “شما در هند می‌توانید دینتان را عوض کنید، اما نمی‌توانید کاستتان را عوض کنید. نظام کاستی حتی در سیاست هند نیز ریشه دارد.”
این فعال حقوق مدنی باور دارد که کلید پیشرفت، در آموزش به نسل جوان است که برای تغییر آماده‌اند. برنامۀ وکیلهای پابرهنه که به زنان و مردان از همۀ طبقات آموزش می‌دهد، گامی در این مسیر است.
رانکوماری می‌گوید: “من به دهکده‌های مختلف می‌روم و به جوانان در مورد قوانین مربوط با تبعیض کاستی، تعرض جنسی و تجاوز آموزش می‌دهم. حتی وقتی که خبری از تبعیض در مدارس می‌شنوم، مسئولان مدارس صحبت می‌کنم. در کودکی نمی‌توانستم به جای خودم صحبت کنم، اما حالا برای خودم صدا دارم.”