بر اساس توافق استراتژیک تهران و پکن، چین ۲۸۰ میلیارد دلار در صنایع گاز، نفت و پتروشیمی ایران سرمایه‌گذاری خواهد کرد. بسیاری از جزئیات این توافق عمومی نشده است. حوزه‌های صنعتی‌ای که هدف سرمایه‌گذاری چین هستند، از سوی آمریکا تحریم شده‌اند. در عوض، پکن با تخفیفی قابل توجه قادر به خرید محصولات نفت، گاز و پتروشیمی ایران خواهد بود. واشنگتن احتمال صدور معافیت نفتی برای مشتریان ایران را رد کرده است.
یک منبع ارشد نزدیک به وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران در گفت‌و‌گو با نشریه «پترولیوم اکونومیست» ــ نشریه‌ای در حوزه انرژی ــ خبر سرمایه‌گذاری چین در صنعت‌های تحریمی ایران را داده است.
به گفته او، بسیاری از ویژگی‌های کلیدی قرارداد ۲۵ ساله سرمایه‌گذاری استراتژیک چین و ایران به صورت عمومی منتشر نخواهد شد. این منبع توافق پکن و تهران را عامل تغییری بالقوه در تعادل جهانی بخش گاز و نفت توصیف کرده است.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی اواخر اوت سال جاری به چین رفت. هدف او ارائه نقشه راهی برای اجرایی کردن طرح شراکت جامع استراتژیک چین و ایران بود که در ۲۰۱۶ به امضای طرفین رسید.
به گفته منبع نشریه پترولیوم اکونومیست، توافق جدید دو کشور نسخه به‌روز‌شده‌ای از توافق ۲۰۱۶ است. ۲۸۰ میلیارد دلاری که چین در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی سرمایه‌گذاری خواهد کرد، در دوره‌ای پنج‌ساله هزینه می‌شود. در هر دوره پنج‌ساله، سرمایه‌گذاری جدیدی بسته به توافق طرفین انجام خواهد شد.
امتیازهای اعطاشده به چین
بر اساس گزارش پترولیوم اکونومیست، چین با این توافق از امتیازهای ویژه‌ای در بازار پیمانکاری صنایع ایران برخوردار خواهد شد.
شرکت‌های چینی برای هر پروژه جدید، متوقف‌شده یا ناکامل نفتی از حق تقدم موسوم به «right of first refusal» برخوردار خواهند بود. بر این اساس، ایران باید پیش از واگذارکردن این پروژه‌ها به طرف ثالث، آنها را به شرکت‌های چینی پیشنهاد دهد.
شرکت‌های چینی همین حق را درباره پروژه‌های پتروشیمی ایران از جمله در تأمین پرسونل مورد نیاز دارند.
به گفته منبع ایرانی پترولیوم اکونومیست، «این قرارداد شامل پنج هزار پرسونل امنیتی چین در ایران برای محافظت از پروژه‌های چینی خواهد بود و ایران نیز شرایط و پرسونل مورد نیاز برای حافظت از انتقال تدریجی نفت، گاز و مواد پتروشیمی به چین را تأمین خواهد کرد که می‌تواند از طریق خلیج فارس بگذرد.»
چین از تخفیفی ۱۲ درصدی نسبت به قیمت بازار این محصولات برخوردار خواهد شد و از جهت تنظیم ریسک معاملات نیز تخفیف ۶ تا ۸ درصدی دیگری خواهد گرفت.
چین به علاوه می‌تواند پرداخت هزینه محصولات ایران را تا دو سال به تعویق بیندازد و این هزینه‌ها را با ارزهای خارجی نرم که از تجارت در آفریقا یا شرق اروپا به دست می‌آورد، پرداخت کند.
ارز نرم به نرخ رایج کشوری می‌گویند که به دلیل بی‌ثباتی اقتصادی یا سیاسی، ارزش آن ثابت نیست. ارز سخت یا ارز احتیاطی به ارز کشورهایی می‌گویند که ثبات اقتصادی و سیاسی دارند (مثل دلار).
با توجه به مفاد قرارداد ایران و چین، دلار از چرخه شراکت این دو دور خواهد ماند، اما ایران باید برای این کار نیز هزینه‌ای بپردازد. به گفته منبع ایرانی،
«با در نظرگرفتن نرخ مبادله ارز در تغییر ارزهای نرم به ارزهای احتیاطی که ایران می‌تواند از بانک‌های غربی دوست [در آلمان و اتریش و ترکیه] تهیه کند، چین به دنبال تخفیف ۸ تا ۱۲ درصدی دیگری است که در نهایت میزان تخفیف به چین در خرید محصولات نفت و گاز و پتروشیمی را به ۳۲ درصد می‌رساند.»
چین در زیرساخت حمل و نقل ایران نیز سرمایه‌گذاری کرده است. این سرمایه‌گذاری‌ها با چشم‌انداز اقتصادی چین در پروژه جاه‌طلبانه «راه ابریشم جدید» (یک کمربند، یک جاده) سازگار است.
مزایای توافق برای ایران
منبع ایرانی یکی از مزیت‌های این توافق برای ایران را شراکت با یکی از پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل دانسته است. اعضای دائم حق وتو دارند. روسیه، یک عضو دائم دیگر نیز شراکت اندکی در توافق ایران و چین خواهد داشت.
دیدار میائو وی، وزیر صنعت و فناوری اطلاعات چین از نمایندگی یک شرکت چینی در تهران، بهمن ۱۳۹۴
بنابراین جمهوری اسلامی می‌تواند از فشار تحریم‌های ایالات متحده بکاهد و از تصویب تحریم‌های بیشتر در شورای امنیت جلوگیری کند.
مزیت بعدی افزایش تولید گاز و نفت از سه میدان بزرگ ایران است. چین با افزایش سرعت پروژه‌ها در فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی موافقت کرده است. این کشور همچنین قرار است تولید میدان‌های نفتی آزادگان شمالی و یادآوران را افزایش دهد و تا پایان ۲۰۲۰ به ۵۰۰ هزار بشکه در روز برساند. این میدان‌ها با عراق مشترک هستند.
سومین مزیت برای ایران افزایش صادرات است. چین پذیرفته که واردات نفت از ایران را علی‌رغم تحریم‌های نفتی آمریکا افزایش دهد.
بنا به آمار ماه اوت «اداره گمرک چین»، این کشور ژوئیه امسال بیش از ۹۲۵ هزار بشکه نفت از ایران وارد کرد که نسبت به ماه پیش از آن ۴,۷ درصد افزایش داشت.
تحریم‌های آمریکا علیه صنعت نفت و گاز و همچنین کشتیرانی ایران ۱۴ آبان ۱۳۹۷ بازگشت. آمریکا گفته‌بود هدفش رساندن صادرات نفت ایران به صفر است. اما پس از اجرای تحریم‌ها، چین، هند، ژاپن، کره جنوبی، ترکیه، ایتالیا، یونان و تایوان به طور موقت از این تحریم‌ها معاف شدند.
اما آمریکا آوریل سال جاری این معافیت‌ها را لغو کرد. سیگنال مندلکر، معاون وزیر خزانه‌داری ایالات متحده یکشنبه ۱۷ شهریور / ۸ سپتامبر تأکید کرد که آمریکا معافیت مشتری‌های نفتی ایران را تمدید نمی‌کند.
مایک پومپئو، وزیر خارجه ایالات متحده نیز یکشنبه در گفت‌و‌گو با فاکس‌نیوز از ادامه کارزار فشار حداکثری علیه ایران گفت.
ایران سومین مرحله کاهش تعهدات برجامی را آغاز کرده و شرط بازگشت به اجرای کامل تعهدات را فروش نفت‌اش قرار داده است. اروپا مخاطب اصلی تهران برای فراهم‌کردن این شرایط است.
فرانسه پیشنهادی ۱۵ میلیارد دلاری برای عملیاتی‌کردن ساز و کار ویژه «اینستکس» جهت مبادلات مالی و نفتی با ایران داد اما با مخالفت آمریکا مواجه شد. این پیشنهاد به علاوه مشروط به پیوستن تهران به گروه ویژه اقدام مالی است که مجمع تشخیص مصلحت نظام بررسی آن را به لغو تحریم‌ها منوط کرده است.
زمانه