بعد از یک هفته پرماجرا، همچنان به‌نظر همه نگاه‌ها در خاورمیانه به عربستان سعودی و لبنان دوخته شده است. در جدیدترین تحول، روز گذشته تعدادی از کشورهای عربی از شهروندان خود خواستند هرچه سریع‌تر خاک لبنان را ترک کنند. این درحالی است که سعد حریری، نخست‌وزیر مستعفی لبنان، همچنان در عربستان به سر مي‌برد. بعد از خط‌ونشان‌های زبانی سعودی‌ها برای حزب‌الله، این اقدام کشورهای عربی برای خروج اتباع این کشور از لبنان به‌نظر نمی‌تواند خبر خوبی برای مردم این کشور باشد.
مکرون وارد می‌شود
ابتدا این عربستان سعودی بود که به شهروندان خود دستور داد تا هرچه سریع از لبنان خارج شوند و بعد از آن نیز بحرین و کویت نیز به تبعیت از ریاض، نسبت به حضور در لبنان به اتباع خود هشدار دادند. این درخواست بعد از آن مطرح شد که عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان، خاطرنشان کرد مادامی که حزب‌الله در دولت لبنان حضور داشته باشد، عربستان به چشم دشمن به این کشور نگاه خواهد کرد. او حضور حزب‌الله در دولت لبنان را نوعی اعلام جنگ علیه عربستان توصیف کرده بود. هم‌زمان با خواست کشورهای عربی برای خروج اتباع‌شان از لبنان، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه که برای افتتاح شعبه موزه لوور در ابوظبی در امارات متحده عربی به سر می‌برد، در سفری غیرمنتظره برای دیدار با محمدبن‌سلمان، ولیعهد عربستان، عازم جده شد. این سفر در حالی صورت می‌گیرد که استعفای حریری با افزایش تنش میان ریاض و لبنان و به‌ویژه حزب‌الله همراه شده است. فرانسه دارای روابطی تاریخی با لبنان است و این کشور پیش از آنکه در جریان جنگ جهانی دوم استقلال خود را به دست آورد، مستعمره فرانسه محسوب می‌شد. مکرون پیش از سفر به ریاض با بیان اینکه مقامات لبنانی باید آزاد زندگی کنند، خواهان موضع‌گیری صریح علیه افرادی شد که رهبران کشورها را تهدید می‌کنند. با توجه به آن پیوندهای تاریخی، به‌نظر حفظ ثبات در لبنان از اهمیت بالایی برای فرانسه برخوردار باشد.
ابهام یک استعفا
در حالی که برخی چهره‌های دیپلماتیک ازجمله وزیر خارجه فرانسه، حبس خانگی حریری در عربستان‌سعودی را منتفی دانسته‌اند، طولانی‌شدن اقامت او در این کشور بیش‌ازپیش بر شائبه‌های حبس خانگی او در عربستان رنگ واقعیت می‌زند. وليد جنبلاط، رهبر حزب سوسیالیست مترقی لبنان، در‌این‌باره با حالتی کنایه‌آمیز حضور حریری در عربستان را چه خودخواسته و چه اجباری، طولانی توصیفی کرده و خواستار بازگشت او به کشورش شده است. پیش‌تر نیز میشل عون، رئیس‌جمهور لبنان، گفته بود تا زمانی که با حریری رودررو دیدار نکند، استعفای او را نخواهد پذیرفت. حزب آینده حریری نیز بعد از تشکیل جلسه در روز پنجشنبه، با انتشار بیانیه‌ای، بازگشت حریری را برای اعاده حیثیت لبنان ضروری اعلام کرد. هرچند این حزب همواره مواضعی همسو با عربستان سعودی دارد، اما محتوای این بیانیه از این حکایت می‌کند که سعد حریری خلاف میل باطنی‌اش در عربستان سعودی نگه داشته شده است. از دیگر سو، اظهارات رابرت فیسک، روزنامه‌نگار کهنه‌کار «اینديپندنت»، نیز ابعاد تازه‌ای به ماجرای استعفای حریری می‌بخشد. فیسک مدعی شده حریری قرار بوده در هفته جاری با مقامات صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی دیدار و همچنین در جلساتی درباره بهبود و ارتقای کیفیت آب در لبنان شرکت کند. از نظر فیسک این برنامه نخست‌وزیری نیست که قصد استعفادادن داشته باشد. طبق گفته فیسک، حریری در روز سوم نوامبر که با هدف دیدار با ملک‌سلمان، پادشاه عربستان، عازم ریاض شده بود، بعد از ورود به عربستان با ورود نیروهای پلیس عربستان به هواپیما و مصادره‌شدن گوشی تلفن همراهش غافلگیر شده و در ادامه مجبور به استعفا می‌شود. به‌نظر هدف بن‌سلمان از دستگیرکردن حریری، متلاشی‌کردن دولت در بیروت، بیرون‌راندن حزب‌الله از کابینه و آغاز جنگ داخلی در این کشور است.
حریری و سكوت جهانی
از دیگر سو، سکوت برخی کشورها نیز در قبال تحولات اخیر در خاورمیانه سؤال‌برانگیر است. شاید بتوان هم‌صدا با رابرت فیسک، دلیل سکوت ایالات متحده و بریتانیا درباره وضعیت حریری در عربستان را علاقه این دو کشور به سرمایه‌گذاری در پروژه عظیم نفتی آرامکوی این کشور دانست. برای تاجری مانند دونالد ترامپ رئيس‌جمهوري آمريكا، هیچ چیزی فراتر از منفعت مالی و اقتصادی قرار نمی‌گیرد. فیسک همچنین سفر حریری به امارات‌متحده و دیدار با ولیعهد این کشور را اقدامی نمایشی از سوی ریاض می‌داند تا او را فردی آزاد نشان دهد. با این حال، این انتخاب بسیار زیرکانه بوده زیرا امارات متحده به‌عنوان یکی از متحدان اصلی عربستان سعودی هیچ‌گاه اجازه بازگشت حریری به لبنان را نخواهد داد. با بالاگرفتن تنش‌ها میان عربستان، حزب‌الله و به تبع ایران، ایزرائیل کاتز، وزیر اطلاعات اسرائیل، نیز شرایط را برای پیشبرد اقدامات دیپلماتیک علیه حزب‌الله در سازمان ملل مناسب اعلام کرده است. به‌نظر اسرائیل از شرایط پیش‌آمده و افزایش فشارها بر لبنان، هدف خلع سلاح حزب‌الله و دورکردن آن از مرزهای خود را دنبال می‌کند. البته هم‌نوایی اسرائیل و عربستان علیه حزب‌الله بعد از آن صورت می‌گیرد که مدتی پیش اخباری مبنی بر سفر یک مقام بلندپایه سعودی به تل‌آویو منتشر شده بود. بسیاری از رسانه‌ها از محمدبن‌سلمان نام برده بودند. در مقابل و در میانه سکوت و بی‌توجهی جامعه جهانی، سفیر روسیه در لبنان تهدید کرده است در صورت ادامه ابهام درباره وضعیت استعفای سعد حریری پرونده او را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع خواهد داد.
نصرالله: حریری در بازداشت است
روز گذشته سیدحسن نصرالله، رهبر حزب‌الله لبنان، در یک سخنرانی به مناسبت مراسم اربعین حسینی، به تحولات اخیر این کشور واکنش نشان داد. نصرالله با اعلام اینکه سعد حریری از سوی عربستان مجبور به استعفا شده و در این کشور در بازداشت به سر می‌برد، این تلاش‌ها را در جهت تحمیل رهبری جدید به حزب مستقبل (آینده) دانست. او همچنین با بیان اینکه لبنان در سال‌های گذشته از ثبات و امنیت بالایی برخوردار بوده است، هدف عربستان از این اقدام را دامن‌زدن به تنش‌های فرقه‌ای در لبنان و بی‌ثبات‌کردن این کشور عنوان کرد. نصرالله بار دیگر تصریح کرد که از نظر مردم لبنان، سعد حریری استعفا نداده و همچنان نخست‌وزیر قانونی این کشور است. رهبر حزب‌الله لبنان ضمن محکوم‌کردن دخالت آشکار عربستان، این اقدام سعودی‌ها را اعلام جنگ علیه لبنان دانست و از مردم لبنان خواست تا در قبال این اقدام مداخله‌جویانه عربستان سکوت اختیار نکنند. سیدحسن نصرالله در ادامه گفت: من از روی تحلیل سخن نمی‌گویم، بلکه اطلاعاتی دارم مبنی بر اینکه عربستان از اسرائیل خواسته به لبنان حمله کند و رژیم صهیونیستی هم‌اکنون در حال بررسی این مسئله است.